Loài Na rừng (Kadsura coccinea (Lem) A.C.Smith (K.chinensis Hance)) thuộc họ Ngũ vị - Schisandraceae. Đây là loại cây leo có nhánh mọc trườn, phiến lá hình xoan, dài 6-10 cm, rộng 3-4 cm. Cây ra hoa tháng 5-6, ra quả tháng 7-8. Loài cây thuốc quý này, rễ có vị cay ấm, có tác dụng hành khí chỉ thống. Đặc biệt, rễ cây na rừng có tác dụng trị viêm ruột mạn tính, viêm dạ dày ruột cấp tính, viêm loét dạ dày, hành tá tràng, phong thấp đau xương, đau bụng trước khi hành kinh...Trên thế giới, cây thường mọc tại các nước như Trung Quốc, Lào, Thái Lan, Myanmar. Tại Việt Nam, cây phân bố tại các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Thái Nguyên, Lạng Sơn…Quá trình triển khai nghiên cứu đề tài đạt một số kết quả như: 

Quả Na rừng

Đề tài đã xây dựng được mô hình vườn ươm cây giống quy mô 50.000 cây giống/năm, 2 mô hình trồng Na rừng quy mô tập trung và sản xuất được 3 tấn dược liệu na rừng đạt tiêu chuẩn cơ sở…

Khu vực xuất hiện cây Na Rừng thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên, tỉnh Thanh Hóa. 

Kết quả điều tra, xác định hiện trạng phân bố, đặc điểm nông sinh học và giá trị sử dụng của nguồn gen na rừng trên 42 tuyến tuyến qua các khu rừng đặc dụng trong vùng núi Bắc Trung Bộ, thuộc khu vực các vườn quốc gia Bến En, Pù Mát, Phong Nha-Kẻ Bàng… Xác định các đặc điểm hình thái, sinh trưởng, đặc điểm tái sinh và cấu trúc lâm phần của cây na rừng, thu thập và xử lý tạm thời mẫu tiêu bản trên hiện trường,…

Sinh trưởng loài Na rừng trong tự nhiên

Tổ chức các lớp tập huấn, chuyển giao công nghệ cho cán bộ khuyến nông và người dân địa phương về quy trình kỹ thuật sản xuất giống na rừng; Quy trình kỹ thuật sản xuất dược liệu Na rừng theo hướng dẫn GACP-WHO. Các lớp tập huấn đều đạt được mục tiêu đề ra, giúp cán bộ và người dân tham gia nắm vững kiến thức để thực hành để triển khai nhân rộng.

Vườn ươm nhân giống cây Na rừng tại Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên, tỉnh Thanh Hóa.

Xây dựng được vườn giống gốc diện tích 1 ha, với 200 cây giống gốc được lựa chọn từ các cây trội để cung cấp giống, còn 800 cây giữ lại để phục vụ nhu cầu làm nguyên liệu sản xuất dược liệu cơ sở. 

Một mô hình vườn ươm cây giống quy mô 50.000 cây giống/năm cũng được xây dựng, trong đó có 25.000 cây giống từ gieo hạt, 25.000 cây giống từ giâm hom. Mô hình trồng na rừng tập trung cũng được xây dựng với quy mô 1 ha, mật độ 2.000-2.500 cây/ha… 

Cùng với đó, đề tài đã xây dựng được 3 quy trình nhân giống bằng phương pháp gieo hạt, nhân giống bằng phương pháp giâm hom, trồng chăm sóc dược liệu na rừng; 01 Quy trình kỹ thuật sản xuất dược liệu Na rừng theo hướng dẫn GACP-WHO.

Kết quả nghiên cứu của đề tài Khoa học Công nghệ được hội đồng Khoa học cấp Nhà nước thông qua tại Quyết định số 2887/QĐ-BKHCN ngày 07/12/2023 của Bộ Khoa học và Công nghệ; Số đăng ký kết quả thực hiện nhiệm vụ 2024-37T-0119/NS-KQNC ngày 24/01/2024 Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

Trong thời gian tới, Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên sẽ đề nghị Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND tỉnh Thanh Hóa, Bộ Khoa học và Công nghệ cho đơn vị tiếp tục đăng ký thực hiện dự án thử nghiệm “Hoàn thiện quy trình sản xuất và phát triển nguồn gen dược liệu Na rừng tại các tỉnh Bắc Trung Bộ” nhằm phục vụ công tác bảo tồn, khai thác, phát triển nguồn gen các loài này một cách bền vững và hiệu quả.

Nguồn vật liệu cây giống cây Na Rừng gieo hạt được xử lý và chăm sóc. 

Nguồn dược liệu Quả Na Rừng sấy khô

Việc triển khai dự án sẽ giúp thực hiện tốt việc quản lý và bảo vệ tài nguyên rừng, phục hồi thảm thực vật, tăng độ che phủ của rừng, bảo vệ đất, điều hòa nguồn nước, chất lượng môi trường được cải thiện. Từ đó, đưa ra các giải pháp để bảo tồn, phát triển thực trạng quần thể các loài cây quý hiếm tại khu rừng Xuân Liên và các khu bảo tồn khác.